Grand Tour 007: Grande Finale met Bondfamilielid

Hij is net klaar met de opnames voor een tv-spot voor Land Rover: een week lang heeft hij op de hellingen van de Schilthorn een Range Rover gefilmd die met 120 km per uur over onverharde steile bergpaden scheurde. “Drones worden overschat, als het zo hard gaat heb je toch echt een helikopter nodig”, zegt hij terloops.  (Filmpje zien?) We hebben afgesproken met Stefan Zürcher (71), een kennis van Leo Blättler uit Sankt Moritz (“Weet je wie je moet spreken over Bond? Stefan! Ik bel hem wel even.”). Stefan startte zijn filmcarrière op diezelfde Schilthorn in 1968 als stuntman bij de opnames van On Her Majesty’s Secret Service. Hij was toen 23, een zeer verdienstelijk skiër, en raakte bevriend met Michael Wilson, de stiefzoon van Bond-producent Albert Broccoli. Omdat Stefan twee jaar in de Verenigde Staten als skileraar had gewerkt, was zijn Engels uitstekend – en dat kwam hem goed van pas.

Op het idyllische terras van de Golfclub Interlaken praten we over Stefans werk in de Engelse en Amerikaanse filmindustrie, indertijd allemaal begonnen met On Her Majesty’s Secret Service, die vlakbij zijn geboorteplaats Wengen werd gefilmd. Niet alleen heeft hij sindsdien meegewerkt aan alle Bondfilms, ook bij andere films en tv-series kon hij zijn uitgebreide expertise over bergen, sneeuw en ijs kwijt. Begonnen als stuntende skiër, bekwaamde hij zich gaandeweg ook als crowd handler, assistent regisseur, productieleider, kortom, alles wat nodig was om spectaculaire doch veilige stunts te organiseren. Hij werd lid van de Bondfamilie – de Bondfilms hebben relatief vaste groepen medewerkers – en tijdens de laatste, Spectre (“mijn tiende Bondfilm”), waren Michael Wilson en hij “de twee fossielen van de club”.

Snowconsultant was hij daar, en verantwoordelijk voor de stunt met het vliegtuig, dat dwars door een houten schuur vliegt en door het bos raast. Allemaal echt, verzekert hij. Want “Bond = echte stunts”. Geen computergraphics. Ze dreigden een beetje die kant op de gaan, maar bij Spectre is het the real thing. Alleen de kabels waaraan het vliegtuig tussen twee enorme kranen een kilometer door het bos werd getrokken zijn achteraf weggepoetst. En Bondvertolker Daniel Craig is natuurlijk topfit, maar omdat ze zo min mogelijk risico met hem willen lopen – met een gebroken been filmt het lastig – laten ze de stunts door anderen doen en zetten zijn hoofd met ‘face replacement’ op het lijf van de stuntman.

Tegenwoordig draaien de filmmakers dagen van veertien uur. “Dan ga je dood naar bed”. Maar bij On her Majesty’s Secret Service stopten ze om vier uur ’s middags en gingen ze lekker eten en naar de kroeg, om na een paar uurtjes slaap nog lichtelijk beneveld weer met een helikopter de gletsjer op te gaan. Een van de stuntende skiërs, de beste van allemaal, was een natuurtalent en leefde sowieso altijd een beetje in een andere wereld, zowel met als zonder drank. Van hem is de uitspraak: “Trek me ski’s aan, dan kan ik staan”. Hij was ook het “Versuchskaninchen”, het proefkonijntje; ze lieten hem altijd als eerste over gletsjerspleten springen. De eerste sprong is het belangrijkst, om te kijken hoe met moet. Want: te krap, dan kukel je in de spleet, en te ver: dan val je in de volgende. Hij was zo goed, dat hij in de lucht nog kon corrigeren. “We waren allemaal moedig, maar hij was fearless.” Jonge mensen zien minder gevaar, zegt Stefan. “Nu is het mijn job dat gevaar wél in de gaten te houden.”

Werd er vroeger ter plekke nog uitgebreid geïmproviseerd, tegenwoordig is alles van tevoren uitgedacht en georganiseerd. Zodra het verhaal vaststaat, wordt er een half jaar uitgetrokken om de bijbehorende locaties te zoeken. Die ook nog eens wereldwijd moeten aanspreken. “Het al te nadrukkelijk in beeld brengen van een kerk of moskee wordt vermeden, alleen als couleur locale mogen ze eventueel op de achtergrond te zien zijn.”

Voor de scène met het vliegtuig in Spectre werd er helaas geen plek in Zwitserland gevonden, maar werd het Oostenrijkse Obertilliach uitverkoren: een dorpje met oude huizen, maar tegelijkertijd brede, niet al te steile straten. “De Second Unit van Spectre bestond uit 600 mensen, in Obertilliach woonden er 500 – dan moet je werkelijk van alles organiseren om daar soepel te kunnen werken.” Zürcher maakte een tijdelijk terrein van 35.000 vierkante meter in orde voor alle benodigde tenten, containers en parkeerplaatsen. “Na afloop verwijderden we de verharding, rolden de folie op en kon het gras weer groeien.”

Met dat reuzegrote team moet je alles van tevoren goed uitgedacht hebben. Dat is wel een typisch Zwitserse eigenschap, vindt Stefan. Zwitsers in de bergen hebben altijd een plan B en C. Als Sicherheitsexperte (Safety Officer) claimt hij ook altijd om het laatste woord te hebben. Het gaat op zijn manier door, of niet. “Veel films kunnen zich dat niet veroorloven. Bond wel, hoewel het niet altijd vanzelf gaat. Maar als ik een auto met 120 km per uur over een onoverzichtelijk bergpad laat razen, moet er een helikopter vooruit vliegen om te controleren of er geen obstakels zijn. En niet een dag eerder of een uur eerder, nee, op hetzelfde moment.”

En als de producenten van hem eisen dat tijdens de drie draaidagen dat Daniel Craig naar de set in Obertilliach komt er gegarandeerd sneeuw ligt, dan stelt Stefan zijn eigen contract op met de drie mogelijkheden die hij voorziet: 1. Vrouw Holle maakt sneeuw. 2. Het is koud genoeg om zelf sneeuw te maken. 3. Het is te warm, dus creëren we kou in een grote tent, maken daarin sneeuw en verspreiden deze over de set. (“Dat met die tent wordt door een Nederlands bedrijf gedaan. Jullie kunnen dat met jullie indoor skihallen.”) Uiteindelijk werd het een mix van “Holle en kou”.

Het ontspannen gesprek op deze favoriete plek van Stefan (“het golfterrein is hier heel vlak, dat vind ik op mijn leeftijd erg plezierig”) is een mooie finale van onze Bondreis. Nu nog over de Grimselpas naar Wallis, waar we nog een aantal dagen blijven. Overigens, als je het over Bondlocaties hebt, die Grimselpas… daar zouden ze eens wat mee moeten doen.