Van wapens naar keukenmachines

Vlakbij Jönköping ligt het stadje Huskvarna, hometown van de Husqvarna-fabrieken. (De Q is in 1911 bij een spellingshervorming een K geworden, vroeger heette de stad ook Husqvarna.) We krijgen een rondleiding van historicus Dan-Erik Westerdahl, conservator van het Husqvarna-museum. Hij neemt ons om te beginnen mee naar buiten, om de waterval en bijbehorende elektriciteitscentrale aan te wijzen.

Die waterval leverde in de eerste helft van de zeventiende eeuw via watermolens de energie om de lopen van geweren glad uit te boren: belangrijk, want in een ruwe loop gaat een kogel zwabberen en kan de boel in de handen van de schutter uit elkaar spatten. De aanwezigheid van het water was zo’n grote voorwaarde dat het bedrijf de naam van de plek aannam: Husqvarna = huis van het water.
Een fabriek was in die tijd geen gebouw, maar een organisatie, doceert Dan-Erik. Smeden uit de wijde omgeving leverden onderdelen voor de wapens die in opdracht van de koning in het hart van het Zweedse koninkrijk werden gemaakt.

Het Engels van Dan-Erik is uitstekend en hij is een boeiend verteller. De hele geschiedenis van de fabriek passeert de revue: opgericht door de koning, in de 18e eeuw geprivatiseerd, failliet gegaan in 1819, cash gekocht op een veiling, een socialer beleid doordat het katholicisme door de overheid werd afgeschaft en protestanten het allemaal beter voor elkaar hebben… dat kan ik even niet volgen, maar de Nederlandse religieuze geschiedenis is dan ook veel ingewikkelder dan de Zweedse, aldus Dan-Erik. En de Zweedse koning duldde geen paus boven zich, dat speelde ook mee, voegt hij eraan toe.

In de negentiende eeuw werd de productie van geweren van overheidswege gelimiteerd en zocht het bedrijf naar civiele producten die de ingenieurs en arbeiders, gespecialiseerd in ijzer- en houtverwerking, konden maken. Het eerste maaksel werd de ‘kattryggen’, de kattenrug, de allereerste naaimachine.

Daarna waren alle remmen los en ging Husqvarna ‘insane veel verschillende producten’ maken, aldus Dan-Erik. Op onze vraag of er tijdens de Tweede Wereldoorlog nog wapens werden gemaakt is het antwoord bevestigend: er werden anonieme pistolen geproduceerd, dus zonder merktekens, die in naaimachinekoffers naar het geallieerde verzet werden gesmokkeld.

Het meeste geëxporteerde product van vlak na de oorlog is de gehaktmolen, daarvan zijn er twaalf miljoen over de hele wereld verkocht. In twaalf miljoen keukens bevond zich een uitstekend, degelijk en onverwoestbaar voorwerp waar in grote letters Husqvarna op stond: dat heeft meer voor de naamsbekendheid gedaan dan welke reclamecampagne dan ook. En ze functioneren nog steeds, zegt Dan-Erik. Hij heeft er zelf ook een.

Van sommige producten zijn alleen prototypes gemaakt, zoals een auto, een kettingzaag die 18 kilo weegt (veel te zwaar dus), een soort zelftrekkende slee, een amfibivoertuigje en een robotmaaier met zonnepanelen (briljant idee, vinden wij). Maar veel andere spullen zijn wel heel succesvol geweest, of zijn het nog steeds.

Nadat we een snel kijkje hebben genomen bij de oude arbeidershuisjes waar nu winkeltjes in gevestigd zijn, rijden we terug naar Gränna door ‘Smålands Toscane’ en via Rudenstams Gardsbutik, een appelboerderij waar ook een landwinkel en een fika-cafeetje gevestigd is. Daar lunchen we in de zon, met een fantastisch uitzicht op appelboomgaarden, heuvels en Vätternmeer.

In Gränna dwalen we door de hoofdstraat, nemen een kijkje in de andere snoepwinkeltjes, en kopen wat koekjes en een elandsouvenirtje (géén stickers voor op de camper). Vandaag was de laatste dag van ons persprogramma, morgen gaan we richting Denemarken.

Vandaag gereden: 73 km