Moeten we op onze hoede zijn voor legionellose in de camper? Jazeker, stelt het RIVM. En ook op campings is het opletten geblazen. Maar als we verstandig met water omgaan, is er geen reden tot paniek.
In 1976 overleden 34 veteranen aan een ernstige longontsteking nadat zij de jaarlijkse conventie van het Amerikaanse legioen in Philadelphia hadden bijgewoond. Zij verbleven allen in hetzelfde hotel. Vanwege de achtergrond van de patiënten sprak men van de ‘veteranenziekte’. Ruim een half jaar na de epidemie werd de verwekker geïsoleerd – de staafvormige bacterie kreeg de naam Legionella. De legionellaramp in ons land (1999) was een van de grootste uitbraken van de veteranenziekte in de geschiedenis. De legionellabacterie die de veroorzaker was van de uitbraak is gevonden in de inwendige leidingen van een van de tentoongestelde bubbelbaden op de Westfriese Flora in Bovenkarspel. Het RIVM gaf een epidemiewaarschuwing uit, er waren vele honderden bezoekers besmet geraakt van wie er ruim 30 aan de ziekte zijn overleden.
Biofilm
Bij het RIVM in Bilthoven doet microbioloog Dr. Marjolijn Schalk onderzoek naar ziektes die je vanuit het milieu kunt oplopen. We mogen een kijkje nemen in haar laboratorium, waar van legionella verdachte monsters worden onderzocht. De ziektebeelden die door de bacterie worden veroorzaakt worden met de verzamelnaam legionelloses aangeduid, waarvan de longontsteking (legionellapneunomie of veteranenziekte) de bekendste is. De eerste ziekteverschijnselen openbaren zich meestal vijf tot zes dagen na de infectie. De ziekte kent een ernstig verloop, ongeveer vijf tot zes procent van de geïnfecteerden overlijdt. Herstel kan jaren in beslag nemen, waarbij de patiënt levenslang last kan houden van het gevolg van de besmetting. Daarnaast komt een acute griepachtige ziekte voor (Pontiac-koorts). Hier bedraagt de incubatietijd maximaal 48 uur, spontaan herstel treedt op na twee tot zeven dagen. “De bacterie komt van nature op veel plaatsen voor, maar waarschijnlijk in een heel lage concentratie”, legt Marjolijn uit. “Maar als de omstandigheden voor de bacterie gunstig zijn, kan deze zich razendsnel vermenigvuldigen.” Stilstaand water in een leiding bij een temperatuur tussen de 25 en 55 graden vormt een dreiging. “Zeker wanneer de staat van de leiding te wensen overlaat. Legionella vermenigvuldigt zich bij voorkeur in biofilm.” Wat is dat dan, biofilm? Marjolijn geeft als voorbeeld het opblaasbadje voor de kinderen in de zomerse tuin. “Als je dat een paar dagen laat staan, heeft zich al zo’n glibberig groenig laagje gevormd. Daar houdt legionella wel van.”
Chloor?
Legionellose krijg je niet als je het besmette water drinkt. Maar: “Zodra er een douche aanwezig is, spreken we van een mogelijk risicovolle situatie. En met je camper ben je natuurlijk vaak met je eigen douche onderweg.” De besmetting met legionella vindt plaats door inademing van kleine waterdruppeltjes waarin de bacterie zich bevindt. Zolang we het de bacterie niet makkelijk maken zich te vermenigvuldigen, kunnen we zonder zorgen douchen. Een scheutje chloor toevoegen dan maar aan de watertank? Marjolijn noemt dat schijnzekerheid. “Het chloormolecuul valt na een tijdje uit elkaar, en dan doet het niets meer. Wat wel zinvol is, is om de tank en leidingen met chloor schoon te maken, zowel aan het begin als aan het eind van het camperseizoen. En als de camper een tijdje niet gebruikt wordt het hele zaakje leeg te laten lopen en zo droog mogelijk weg te zetten.”
Op de camping
In Nederland moeten hotels en campings hun water controleren en hun risico’s analyseren. Maar we zouden altijd alert moeten zijn op besmetting, zeker als het douchewater niet goed heet tevoorschijn komt of het koude water lauw is en de camping (bijvoorbeeld in het laagseizoen) nauwelijks bevolkt is.
Tips voor onderweg
Henk Goeman was jarenlang hoofd technische dienst van een grote zorginstelling. Een belangrijke missie van hem was de gebruikers van de gebouwen van de instelling “op te voeden om het veilig te houden”. Omdat Henk er zelf graag met de camper op uit trekt, heeft hij ook wel wat opvoedtips voor ons.
- Zet de boiler minstens één keer per week op 60 graden.
- Maak de tank leeg als de camper meer dan een week niet wordt gebruikt.
- Maak geregeld, zeker een keer per jaar, de tank vol met water aangevuld met 50 cc chloor per 50 liter (meer chloor zorgt voor een chloorlucht die moeilijk is kwijt te raken). Kranen laten doorlopen en 24 uur laten staan. Ook de leidingen goed spoelen. Daarna: leeg laten lopen en goed spoelen.
- Indien de tank sterk vervuild is met aanslag, helpt chloor niet meer. Chloor desinfecteert, maar reinigt niet. Daarvoor moet eerst een reinigend middel worden ingezet, verkrijgbaar bij iedere kampeerwinkel. Daarna wél nog desinfecteren met chloor. Normaal is een watertank niet sterk verontreinigd en voldoet chloor als desinfectie.
- Gebruik nooit de bij het tappunt aanwezige slang. Gebruik altijd de eigen slang en maak deze na gebruik goed leeg en berg deze op in bijvoorbeeld een plastic tas. Gebruik de eigen slang alleen voor het vullen van de watertank en voorkom dat er vervuiling in de slang terecht komt. Reinig de slang regelmatig in- en uitwendig. Inwendig reinigen betekent: voor gebruik goed doorspoelen. Dat is in de regel voldoende. Een vervuilde slang kan beter worden vervangen.
- Als het gebruik van de bij het tappunt aanwezige slang niet kan worden vermeden, laat deze dan enige tijd doorspoelen en maak het uiteinde schoon. Als er een douchekop of een ander tappunt op de slang zit: verwijder dit tappunt (indien mogelijk) voordat de slang wordt gebruikt.
- Reinig de koppelingen van de slang en de vuldop geregeld met chloor en spoel dit na.
- Reinig de beluchting van de watertank (dat is een slangetje dat zich meestal vlakbij de vuldop bevindt).
- Bedenk ook dat een volle watertank in de regel veel koeler blijft dan een bijna lege tank. En in koel water krijgt legionella geen kans zich te vermeerderen.
En hoe zit het met de veiligheid van het water als we weer thuis zijn? RTV Drenthe maakte er een kort filmpje over.
